مرخصی منفی یا پیش خور کردن مرخصی چیست؟
مرخصی منفی به وضعیتی اطلاق می‌شود که کارمندان از مرخصی‌های خود بیشتر از حد مجاز استفاده می‌کنند و در نتیجه نوعی بدهی به کارفرما ایجاد می‌شود. در قانون کار ایران، به‌طور مستقیم به موضوع مرخصی منفی اشاره نشده است، اما مفاهیم مرتبط با مرخصی و حقوق و دستمزد در این قانون وجود دارد.
همچنین به این علت که این نوع از مرخصی در بسیاری از شرکت‌ها و کسب و کارها رایج است، در این مقاله به بررسی ابعاد حقوقی و قابلیت پیگیری قانونی این نوع از مرخصی در قانون کار ایران خواهیم پرداخت، همراه ما باشید.
مرخصی منفی در قانون کار ایران
مرخصی منفی در برخی شرکت‌ها در نظر گرفته می‌شود. بر اساس ماده 66 قانون کار، کارگران حق دارند از مرخصی‌های خود استفاده کنند. اما در مورد مرخصی منفی، باید توجه داشت که این موضوع ممکن است به توافقات داخلی شرکت‌ها و سیاست‌های منابع انسانی آن‌ها بستگی داشته باشد.
در برخی از شرکت‌ها سیاست‌هایی برای مدیریت مرخصی‌های منفی وجود دارد، در حالی که دیگران ممکن است این موضوع را به‌طور مستقیم کنترل نکنند؛ لذا شرایط این مرخصی در تنظیم قرارداد به طور رسمی ذکر نمی‌شود.
درنتیجه همانطور که متوجه شده‌اید، مرخصی منفی در قانون کار موضوعیت ندارد و طبق عرف شرکت‌ها اجرا می‌شود. پس اگر اختلافی بین کارفرما و کارمند پیش بیاید، قانون کار و مراکز حل اختلاف از کارفرما حمایت نخواهند کرد.
چرا کارمندان به مرخصی منفی روی می آورند؟
دلایل زیادی وجود دارد که کارمندان به پیش خورد کردن مرخصی می‌پردازند. مواردی مانند فشار کاری بالا در یک دوره زمانی و یک سال کاری پرمشغله، مسائل و مشکلات خانوادگی مانند طلاق یا فوت یکی از عزیزان، عدم آگاهی از سیاست‌های مرخصی و در نهایت فرهنگ سازمانی از دلایل روی آوردن کارمندان به مرخصی منفی است.
افرادی که معمولا در جست‌وجوی شغل دوم میباشند، به دنبال این هستند که در قرارداد کاریابی درمورد شرایط پیش خور کردن مرخصی نیز توافقاتی انجام دهند که معمولا ازطرف کارفرما برای جلوگیری از جریمه‌های آینده توسط وزارت کار، مورد تایید واقع نمی‌شوند.
روش های محاسبه مرخصی منفی
این نوع مرخصی موضوعیتی در قانون کار ایران ندارد و بر اساس قرارداد کار معین تنظیم نشده است؛ لذا فرمول قانونی و دقیقی برای محسابه مرخصی منفی وجود ندارد. درنتیجه تمامی شرکت‌هایی که این نوع مرخصی را قبول داشته و از آن استفاده می‌کنند، بر اساس عرف و فرهنگ خود آن را برای کارمندان در نظر گرفته و محاسبه می‌کنند.
در نهایت با اینکه مرخصی منفی موضوعیت ندارد، اما در شرکت‌هایی که آن را به‌کار می‌برند، رویه کار به این شکل است که اگر تعداد روزهای مرخصی استفاده شده از حد مجاز بیشتر بوده باشند، در این موقعیت تعداد روزها از حقوق کارمند کسر می‌شوند.
این مسئله شبیه قانون کار است که می‌گوید اگر از تعداد روزهای مرخصی کارمند باقی مانده باشد، می‌تواند مبلغ آن را دریافت یا به سال بعد منتقل کند. هیچ کارمند و کارگری حق ذخیره بیش از 9 روز مرخصی در یک سال را ندارد.
در کل ثبت حسابداری هر دو نوع مرخصی به کارفرما دید بسیار خوبی درباره میزان درخواست مرخصی و پیک آن، می‌دهد.
پیامد های حقوقی مرخصی منفی
این نوع مرخصی می‌تواند پیامدهای حقوقی مختلفی برای کارمندان و کارفرمایان داشته باشد که موارد زیر از آن جمله هستند.
- کسر از حقوق: یکی از پیامدهای اصلی استفاده از مرخصی منفی، کسر مبلغ معادل روزهای مرخصی منفی از حقوق کارمند است.
- تأثیر بر اعتبار شغلی: استفاده مکرر از مرخصی منفی می‌تواند تأثیر منفی بر اعتبار شغلی کارمند داشته باشد و ممکن است باعث کاهش اعتماد کارفرما به او شود.
- امکان اخراج: در شرایط خاص، تکرار استفاده از مرخصی منفی می‌تواند به اخراج کارمند منجر شود، به‌ویژه اگر این موضوع بر عملکرد کلی شرکت تأثیر بگذارد.
- پیگیری قانونی: در برخی موارد، کارفرما ممکن است تصمیم بگیرد که اقدامات قانونی علیه کارمندانی که به‌طور مکرر از مرخصی منفی استفاده کرده‌اند، انجام دهد. البته که این پیگیری اعتباری ندارد چون اساساً مرخصی منفی مورد تایید قانون کار ایران نیست.
چگونه کسر از حقوق به موجب مرخصی منفی محسابه می‌شود؟
طبق آن چیزی که تا الان بررسی کرده‌ایم، کسر مبلغ مربوط به مرخصی منفی از حقوق معمولاً بر اساس فرمول زیر انجام می‌شود:
- محاسبه حقوق روزانه: ابتدا باید حقوق ماهانه کارمند را بر تعداد روزهای کاری آن ماه تقسیم کنید تا حقوق روزانه مشخص شود.
- محاسبه کل مبلغ مرخصی منفی: سپس باید تعداد روزهای مرخصی منفی را در حقوق روزانه ضرب کنید تا مبلغ کل کسر شده مشخص شود.
- کسر از حقوق ماهانه: در نهایت، مبلغ محاسبه‌شده را از حقوق ماهانه کارمند کسر کنید.
البته این مسئله را نیز در نظر داشته باشید که در دنیای امروز، اکثر قراردادها مانند قرارداد ادمین اینستاگرام به علت شرایط دورکاری که دارند، به این نوع مرخصی یا حتی نوع رایج آن نیز احتیاجی پیدا نخواهند کرد.
تفاوت مرخصی منفی با مانده مرخصی
مرخصی منفی و مانده مرخصی دو مفهوم متفاوت از هم هستند که در ادامه هر کدام را تشریح خواهیم کرد.
- مرخصی منفی: به حالتی اطلاق می‌شود که کارمند بیش از حد مجاز از مرخصی‌های خود استفاده کرده و در نتیجه بدهکار به کارفرما می‌شود.
- 2. مانده مرخصی: به مجموع روزهایی اطلاق می‌شود که کارمند هنوز حق استفاده از آن‌ها را دارد. این مانده معمولاً بر اساس سیاست‌های شرکت و قوانین مربوطه تعیین می‌شود.
در واقع، مانده مرخصی نشان‌دهنده حق قانونی کارمند برای استفاده از مرخصی است، در حالی که مرخصی منفی نشان‌دهنده وضعیت بدهکاری کارمند نسبت به کارفرماست.
توصیه هایی برای جلوگیری از مرخصی منفی
برای جلوگیری از وقوع مرخصی منفی کارمندان و کارفرمایان می‌توانند اقداماتی انجام دهند. به طور مثال کارمندان باید سعی کنند زمان خود را موثر مدیریت کنند و درمورد سیاست‌های قانونی شرکت و تاثیر منفی مرخصی مدام بر روی وجهه کاری مطلع شوند.
در این شرایط درخواست مرخصی منفی از کارفرما تا حد زیادی کاهش پیدا می‌کند. شرکت‌ها نیز باید در جلسات گروهی و تک نفره افراد را از شرایط مرخصی و سیاست‌های شرکت در این زمینه، مطلع کنند.
دانلود انواع قراردادها از سایت تنظیم دات کام
برای دانلود انواع قراردادها و مستندات قانونی مرتبط با حوزه‌های مختلف، می‌توانید به وب‌سایت “تنظیم دات کام” مراجعه کنید. وب‌سایت تنظیم دات کام مجموعه‌ای کامل از نمونه قراردادها را ارائه می‌دهد که می‌تواند به شما در تنظیم مستندات قانونی کمک کند. انواع قرارداد سلف و قراردادهای تخصصی نیز در سایت وجود دارند و قابل دانلود هستند.
با توجه به موارد مطرح شده، توجه به قوانین و سیاست‌های مربوط به مرخصی در محیط کاری بسیار مهم است تا همکاران بتوانند با آرامش خاطر بیشتری فعالیت کنند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری شود.
درنهایت این سیاست‌های سازمانی هستند که حدود مرخصی را مشخص می‌کنند، اما تجربه شرکت‌ها ثابت کرده است مرخصی منفی در کنار اینکه افراد را همراه‌تر در مسیر اهداف سازمان می‌کند و حس احترام به آن‌ها می‌دهد، گاهی باعث هرج و مرج و بی‌برنامگی می‌شود؛ لذا اجرای آن مدیریت قوی و اصولی طلب می‌کند.
پرسش‌های متداول درباره مرخصی منفی
آیا قانون کار ایران اجازه استفاده از مرخصی منفی را می‌دهد؟
قانون کار ایران به‌طور مستقیم به موضوع مرخصی منفی اشاره نکرده است، اما این موضوع بستگی به سیاست‌های داخلی شرکت‌ها دارد.
آیا شکایت کارفرما درمورد مرخصی منفی اعتبار قانونی دارد؟
همانطور که می‌دانید این نوع مرخصی در قانون کار جایی ندارد؛ لذا درصورتی که کارفرما شکایتی مبنی بر آن به دادگاه و مراجع حل اختلاف ارائه کند، مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت.
