دوزبلاغ یکی از اصطلاحات مهم و کاربردی در حمل و نقل‌های جاده‌ای است. احتمالاً در بسیاری از معاملات که لازم است محصول در زمین کشور مقابل تحویل داده شود، اسم سند دوزبلاغ به گوش شما خورده باشد. دوزبلاغ درواقع هزینه‌ای است که شرکت فروشنده باید به سایر کشورهایی که کامیون کارخانه باید از جاده آن‌ها گذر کند، پرداخت می‌کند.
در این بخش سعی کرده‌ایم ابعاد بیشتری از دوزبلاغ را برای رانندگان و صاحبان کسب و کار بررسی کنیم تا سوالات ایشان درباره میزان هزینه و شرایط حقوقی دوزبلاغ رفع شود.
دوزبلاغ چیست و چه کاربردی دارد؟
دوزبلاغ به عنوان یک سند رسمی در حمل و نقل بین المللی، نقش حیاتی در تسهیل و مدیریت فرآیندهای تجاری دارد. این نوع هزینه فقط در حمل و نقل جاده‌ای موضوعیت دارد و در حمل و نقل هوایی فاقد معنا است.
در سند دوزبلاغ معمولا اطلاعات مرتبط با راننده، مسیر حمل و نقل، شرایط تحویل، نوع بار و فرستنده نوشته می‌شود. این سند تجاری و حقوقی به عنوان مدرکی معتبر، شفافیت و امنیت را در معاملات تجاری فراهم می‌کند و به طرفین کمک می‌کند تا از حقوق و تعهدات خود آگاه شوند.
سند یا برگ دوزبلاغ
در کل برای پاسخ به سوال دوزبلاغ چیست، می‌توان گفت که دوزبلاغ هزینه استفاده از جاده و آسفالت کشورهای دیگر به منظور حمل کالا به کشورهای خریدار است.
به طور مثال اگر کارخانه‌ای قصد تحویل یک قطعه صنعتی با استفاده از کامیون به کشورهای اروپایی را داشته باشد، بدون شک باید از مسیر زمینی عبور کند. در این شرایط این کشورها از فروشنده هزینه رفت و آمد را تحت عنوان دوزبلاغ دریافت خواهند کرد.
اهمیت این سند در ترانزیت بین المللی به قدری زیاد است که در صورت نداشتن این سند کالای شما مورد پذیرش کشورها قرار نگرفته و برگشت می‌خورد. این مسئله هزینه بسیار زیادی به کارخانه تحمیل خواهد کرد و ممکن است کالا به ددلاین قرارداد نرسد؛ لذا تنظیم این سند پیش از حرکت کامیون‌های حمل بار بسیار اهمیت دارد.
کاربردهای دوزبلاغ در حمل و نقل
همانطور که گفته شد برگ دوزبلاغ برای عبور از برخی کشورها ضروری است. کاربرد این نوع سند تنها در حمل و نقل جاده‌ای مورد توجه است و در سایر حمل و نقل‌ها کاربردی نخواهد داشت.
یکی دیگر از کاربردهای این سند، در تسهیل فرآیند ترخیص کالاها در گمرک است. با داشتن این سند کامیون راحت‌تر کالاهای مورد نظر را از گمرک ترخیص خواهد کرد.
همچنین وجود سند دوزبلاغ به علت محتوای آن که شامل اطلاعات کامل بار، فرستنده و دریافت‌کننده است، ریسک جابجایی کالا را تا حد بسیار زیادی کاهش داده و از آسیب یا سرقت آن جلوگیری خواهد کرد. پشتیبانی از حقوق تجاری طرفین معامله با وجود سند دوزبلاغ تامین می‌شود.
دوزبلاغ کامیون در کدام کشورها ضروری است؟
ایران با برخی از کشورها مانند گرجستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قزاقستان و ازبکستان قراردادهایی بسته است که طی آن‌ها نیازی به پرداخت هزینه دوزبلاغ توسط طرفین معامله وجود ندارد.
اما در برخی از کشورها مانند کرواسی، اسلوونی، چک، مقدونیه، اسپانیا، کانادا، صربستان، اوکراین، استرالیا، لیتوانی، بلاروس، ایتالیا، اتریش، فرانسه، آلمان، مولداوی، مجارستان، سوئد، بلژیک و … داشتن برگه دوزبلاغ برای عبور الزامی است. به همین دلیل لازم است پیش از تنظیم قرارداد حتما با مشاور حقوقی و وکیل مشورت کنید تا با طرف خریدار درمورد این مسائل توافقات کاملی داشته باشید.
مراحل و نحوه اخذ و صدور دوزبلاغ
پس از پاسخ به سوال سند دوزبلاغ چیست؟ قراراست درباره مهم‌ترین سوالی که برای رانندگان و طرفین قرارداد خرید و فروش وجود دارد، صحبت کنیم. این سوال درباره نحوه اخذ و صدور سند دوزبلاغ است.
- مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد تنظیم این نوع سند باید مورد توجه قرار بگیرد این است که برگ دوزبلاغ اعتبار حقوقی دارد، لذا مفاد و بندهای آن باید با توافقات طرفین نوشته شده باشند. درنتیجه لازم است پس از اینکه قرارداد اصلی معامله نوشته شد، مشاوران حقوقی طرف خریدار و فروشنده درباره تعداد ماشین‌های حمل، مسیر حمل و نقل و میزان بار با یکدیگر توافق کنند. در این شرایط وجود یک نمونه قرارداد که زیر نظر مشاور حقوقی تنظیم شده باشد، اهمیت بسیار زیادی پیدا می‌کند.
- پس از طی شدن مراحل اولیه، نوبت به پرداخت هزینه دوزبلاغ می‌رسد. در این مرحله لازم است شرکت فروشنده هزینه دوزبلاغ را به کشورهای مقابل پرداخت بکند تا این سند دوزبلاغ کامیون برای رانندگان حمل‌کننده کالا ارسال شود.
- باید توجه داشته باشید که این نوع سند تنها در مدت زمان تعیین شده ارتباط دارد و پس از زمان ثبت شده فاقد اعتبار حقوقی خواهد بود.
مشکلات و چالش‌های مربوط به سند دوزبلاغ
اولین چالشی که پیش روی صاحبان کارخانه‌ها و رانندگان وجود دارد، سختی صدور این نوع سند است. معمولا کشورها بسیار سخت این نوع سند را صادر می‌کنند. هرچند که دریافت این سند بسیار سخت و زمان‌بر است، اما عدم دریافت آن زیان مالی بسیار سنگینی به طرفین قرارداد وارد خواهد کرد.
تقلباتی که ممکن است در این قراردادها به‌وجود بیاید، می‌تواند منجر به مشکلات مالی زیادی شود. از طرفی قوانین تجاری کشورها در مورد این نوع از قراردادها با یکدیگر متفاوت است. همین مسئله فرایند مذاکرات و هماهنگی بین کشورها را سخت و طولانی می‌کند.
قوانین بین المللی مربوط به دوزبلاغ
دوزبلاغ و صدور آن تحت برخی از قوانین تجاری صورت می‌گیرد. موارد زیر برخی از این قوانین هستند.
- کنوانسیون CRM (CMR Convention): این کنوانسیون مقررات مربوط به حمل و نقل کالا با کامیون را تعیین می‌کند.
- کنوانسیون TIR (Transit International Routier): کنوانسیون TIR یک توافق بین المللی است که هدف آن تسهیل حمل و نقل بین المللی کالا به ویژه از طریق جاده‌ها است. وجود این کنوانسیون زمان و هزینه اداری برای دریافت دوزبلاغ را کاهش می‌دهد. همچنین استانداردهایی را تعیین می‌کند که هماهنگی کشورها بسیار سریع‌تر رخ می‌دهد.
- قوانین ملی: همچنین معمولا هر کشور قوانین و ملاحظات امنیتی خاص خودش را دارد. معمولا این قوانین برای جلوگیری از ورود کالای قاچاق و یا کالاهای غیر قانونی مانند مواد مخدر اعمال می‌شوند.
چگونه از تخلفات مربوط به دوزبلاغ جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از تخلفات مرتبط با دوزبلاغ باید اقداماتی را انجام داد. هر چه در انجام این موارد بیشتر دقت کنیم، احتمال تخلف در حمل و نقل‌های جاده‌ای تا حد بسیار زیادی کاهش خواهد یافت.
آموزش کارکنان: آموزش کارکنان درباره قوانین و مقررات مربوط به دوزبلاغ می‌تواند به کاهش تخلفات کمک کند.
استفاده از سیستم‌های الکترونیکی: استفاده از سیستم‌های الکترونیکی برای صدور دوزبلاغ تا حد زیادی خطاها را کاهش می‌دهد.
نظارت مستمر: نظارت مستمر بر فرآیندهای صدور دوزبلاغ می‌تواند در شناسایی مشکلات کاربرد داشته باشد.
در کل تنظیم قرارداد دوزبلاغ در حمل‌ونقل جاده‌ای امری ضروری و مهم است و عدم وجود آن می‌تواند مشکلات متعددی ایجاد کند. آشنایی با شرایط، قوانین و بندهای مربوط به این قرارداد می‌تواند راهگشا باشد.
پاسخ به سوالات متداول درباره ی دوزبلاغ
آیا همه‌ی بارها نیاز به دوزبلاغ دارند؟
بله. اکثر بارها نیاز به سند دوزبلاغ دارند.
چه اطلاعاتی باید در دوزبلاغ درج شود؟
این سند باید شامل نوع بار، وزن بار، نام فرستنده، نام گیرنده، مقصد بار، مسیر حمل و نقل و در نهایت تاریخ صدور درج شده باشد.
چه عواقبی برای عدم ارائه دوزبلاغ وجود دارد؟
عدم ارائه دوزبلاغ ممکن است منجر به تاخیر در ترخیص کالا یا جریمه‌های مالی می‌شود.
