حکم سازش یکی از ابزارهای مهم در حل و فصل اختلافات حقوقی است که به طرفین دعوا این امکان را می‌دهد تا بدون نیاز به ورود به دادرسی‌های طولانی و پرهزینه، به توافقی رضایت‌بخش دست یابند؛ درواقع طبق آیین دادرسی قانون مدنی، طرفین می‌توانند با سازش، به دعوی خود خاتمه دهند.
اما واقعا حکم سازش چیست؟ معنی سازش چیست؟ این مفهوم حقوقی چه کاربردی دارد؟ سازش به معنای توافق بین طرفین دعوا برای حل اختلافات خود است. در واقع، سازش یک توافق دوطرفه است که در آن هر یک از طرفین بخشی از خواسته‌های خود را کنار می‌گذارد تا به یک نتیجه مشترک دست یابند.
افراد در مراحل ابتدایی دعوا ممکن است به شورای حل اختلاف و یا دادگاه مراجعه کنند که در هر صورت اگر با سازش اختلاف را حل بکنند، ضوابط قانونی ایشان را ملزم به اجرای تعهدات می‌کنند. در این مقاله، به بررسی مفهوم سازش و تفاوت آن با صلح، انواع سازش‌ها در قانون ایران، مراحل درخواست سازش در دادگاه، نحوه انجام سازش در دفترخانه‌های اسناد رسمی خواهیم پرداخت، همراه ما باشید.
حکم سازش چیست و چه تفاوتی با صلح دارد؟
در پاسخ به سوال سازش چیست؟ باید بگوییم که حل دوستانه و خصوصی اختلافات و دعواها، سازش نام دارد که در نهایت موجب صدور حکم سازش درباره توافقات طرفین دعوا می‌شود.
در تعریف صلح نامه گفته می‌شود که صلح نامه قراردادی است برای حل اختلافات و یا انجام معامله منعقد می‌شود. به طور مثال اگر طرفین قصد داشته باشند معامله زمینی را بدون نیاز به رعایت ضوابط انواع قرارداد مانند بیع اجرا کنند، لازم است صلح نامه زمین بین خودشان منعقد کنند.
تفاوت اصلی بین سازش و صلح در این است که صلح معمولاً به معنای خاتمه دادن به یک دعوا یا اختلاف است بدون اینکه الزماً توافقی خاص بین طرفین وجود داشته باشد. در حالی که سازش به طور خاص بر روی توافقات و شرایطی که طرفین باید رعایت کنند، تمرکز دارد.
همچنین گفته می‌شود برای اقامه صلح بین طرفین رعایت تشریفات برای توافقات الزامی است. این درحالی است که افراد برای داشتن حکم سازش نیازمند تشریفات مخصوصی نیستند.
انواع سازش در قانون ایران
در قانون ایران، انواع مختلفی از سازش وجود دارد. در یک دسته بندی جامع می‌توان گفت که سازش‌ها یا در محیط قضایی و زیر نظر قاضی صورت می‌گیرند و یا خارج از محیط دادگاه بین طرفین ایجاد می‌شوند و برای آن حکم سازش صادر می‌شود. اگر در دادگاه و پیش از صدور حکم طرفین توافق کنند، می‌توانند درخواست کنند که به جای حکم دادگاه، حکم توافق ایشان تایید رسمی شود.
البته ممکن است که دعوا در دادگاه به جریان افتاده باشد و طرفین خارج از حضور قاضی توافق کرده باشند، در این شرایط لازم است ایشان خارج از دادگاه اقدام به تدوین سازش نامه رسمی و یا غیر رسمی داشته باشند و پس از تقدیم آن به دادگاه، هر دو برای تایید صحت آن به دادگاه مراجعه بکنند.
مراحل و نحوه درخواست حکم سازش در دادگاه
مرحل درخواست برای تنظیم قرارداد سازش در دادگاه معمولاً شامل مراحل زیر است:
- ثبت درخواست: طرفین باید درخواست سازش خود را به دادگاه مربوطه ارائه دهند. این درخواست باید شامل جزئیات مربوط به اختلافات و خواسته‌های طرفین باشد.
- برگزاری جلسه سازش: پس از ثبت درخواست، دادگاه جلسه‌ای برای بررسی موضوع برگزار می‌کند. در این جلسه، قاضی سعی می‌کند طرفین را به توافق برساند.
- تنظیم صورت جلسه: اگر طرفین به توافق برسند، صورتجلسه‌ای تنظیم می‌شود که شامل شرایط و ضوابط توافق است.
- صدور حکم سازش: پس از تنظیم صورتجلسه، قاضی حکم سازش را صادر می‌کند که به عنوان یک سند رسمی محسوب می‌شود.
سازش در دفترخانه‌های اسناد رسمی چگونه انجام می‌شود؟
سازش در دفترخانه‌های اسناد رسمی معمولاً زمانی انجام می‌شود که طرفین تصمیم دارند توافق خود را به صورت رسمی ثبت کنند. به طور کل مراحل درخواست برای تنظیم انواع اسناد مانند قرارداد تقسیم نامه آپارتمان شامل فرآیند زیر است:
- حضور طرفین: طرفین باید به دفترخانه مراجعه کنند و حضور فیزیکی آن‌ها الزامی است.
- ارائه مدارک: طرفین باید مدارک مربوط به توافق خود را ارائه دهند.
- تنظیم سند: کارمند دفترخانه سند سازش را تنظیم کرده و شرایط توافق را درج می‌کند.
- امضای سند: پس از تنظیم سند، طرفین آن را امضا می‌کنند و سند به عنوان یک مدرک رسمی ثبت می‌شود.
گزارش اصلاحی چیست و چه نقشی در فرآیند سازش دارد؟
گزارش اصلاحی گزارشی است که توسط قاضی یا کارمند دادگاه تهیه می‌شود و شامل جزئیات مربوط به مذاکرات و توافقات انجام شده بین طرفین است. درواقع اگر طرفین تصمیم بگیند که در فرآیند رسیدگی به دعوی از بخشی از ادعاهای خود چشم پوشی کنند و شرایط طرف مقابل برای سازش را بپذیرند، دادگاه گزارش اصلاحی را تهیه می‌کند.
زمانی که گزارش اصلاحی به امضای طرفین می‌رسد و یا صحت سازش نامه‌ای که خارج از دادگاه تنظیم شده و پیشتر درباره آن صحبت کردیم مورد تایید قرار بگیرد، رسیدگی به پایان می‌رسد و اجرای احکام گزارش اصلاحی برای هر دو طرف الزامی می‌شود. این گزارش نقش مهمی در فرآیند سازش دارد زیرا:
تأیید توافقات: گزارش اصلاحی تأیید می‌کند که طرفین به توافق رسیده‌اند و شرایط آن را مشخص می‌کند.
مستند سازی: این گزارش به عنوان مدرکی برای اثبات توافقات طرفین در آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مزایای سازش برای طرفین دعوا
سازش دارای مزایای زیادی برای طرفین دعوا است که شامل موارد زیر می‌شود:
با استفاده از سازش، طرفین نیاز به پرداخت هزینه‌های دادرسی ندارند و هزینه‌ها کاهش می‌یابد. هزینه‌های مرتبط با از دست رفتن مزایای ادامه همکاری و زیان‌های اعتباری نیز جزء هزینه‌های مرتبط با دعاوی حقوقی در نظر گرفته می‌شوند.
فرآیند سازش معمولاً سریع‌تر از دادرسی‌های طولانی است و طرفین می‌توانند سریع‌تر به توافق برسند. بسیاری از قراردادهایی که در دنیای حقوقی تدوین می‌شوند، برای جلوگیری از اتلاف زمان و هزینه است. قرارداد تقسیم نامه ارث و یا قرارداد صلح عمری بخشی از این نوع قراردادها هستند.
حکم سازش معمولاً باعث حفظ روابط بین طرفین می‌شود، به ویژه در موارد خانوادگی یا تجاری. همچنین طرفین می‌توانند شرایط توافق را خودشان تعیین کنند و این انعطاف‌پذیری به آن‌ها اجازه می‌دهد تا به توافقاتی دست یابند که برای هر دو طرف مناسب باشد.
موارد رد یا عدم موفقیت در سازش
با وجود مزایای متعدد، ممکن است برخی موارد منجر به عدم موفقیت در ایجاد نمونه قرارداد برای فرآیند سازش شوند:
عدم تمایل یکی از طرفین: اگر یکی از طرفین تمایل نداشته باشد که به توافق برسد، فرآیند سازش ممکن است شکست بخورد.
عدم شفافیت: اگر شرایط و خواسته‌ها به وضوح بیان نشوند، ممکن است مشکلاتی ایجاد شود که منجر به عدم موفقیت در سازش گردد.
اختلافات عمیق: در مواردی که اختلافات عمیق و جدی وجود دارد، رسیدن به توافق ممکن است دشوار باشد.
پاسخ به سوالات متداول درباره حکم سازش
حکم سازش چیست؟
حکم سازش سند رسمی است که پس از دستیابی طرفین به توافق صادر می‌شود و شامل شرایط توافق شده بین آن‌هاست.
آیا همه دعاوی قابلیت سازش دارند؟
خیر، برخی دعاوی مانند دعاوی کیفری ممکن است قابلیت سازش نداشته باشند و بستگی به نوع دعوی دارد.
آیا سازش قابل تغییر است؟
بله، اگر طرفین بخواهند می‌توانند شرایط توافق را تغییر دهند، اما این تغییرات باید به صورت رسمی ثبت شوند.
