حضور در دادگاه یکی از ارکان اساسی نظام قضائی است. این موضوع به ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که فردی به عنوان خواهان یا خوانده در یک پرونده حقوقی مطرح شده است. عدم حضور در دادگاه بدون ارائه لایحه و یا معرفی وکیل، برای هر طرف دعوی آثار حقوقی منفی در پی خواهد داشت.
بسیاری از پرونده‌ها مانند اعتراضاتی که به سرقفلی بعد از فوت مالک و یا عقد صلح وارد می‌شوند، باید به دادگاه ارجاع داده بشوند تا به صورت عادلانه مورد بررسی قرار بگیرند. اما آیا همیشه حضور فیزیکی در دادگاه الزامی است؟ و چه عواقبی ممکن است برای عدم حضور در جلسه دادگاه وجود داشته باشد؟ در این مقاله، به بررسی این موضوعات خواهیم پرداخت.
فرستادن وکیل یا نماینده به دادگاه
در بسیاری از موارد، افراد می‌توانند به جای حضور در دادگاه، وکیلی را به عنوان نماینده به دادگاه بفرستند. این اقدام معمولاً در شرایطی انجام می‌شود که فرد به هر دلیلی نمی‌تواند در جلسه حاضر شود. وکیل با داشتن مجوز قانونی و مدارک لازم می‌تواند به نمایندگی از موکل خود در دادگاه حاضر شود و از حقوق او دفاع کند. این روش به ویژه برای افرادی که در شهر یا کشوری دیگر زندگی می‌کنند، بسیار کاربردی است.
اگر خواهان یا خوانده وکیلی را برای حضور در دادگاه تعیین کرده باشد و ایشان با عذر موجه در دادگاه حاضر نشده باشد، برای رسیدگی به پرونده زمان مجدد تعیین می‌شود.
در بسیاری از موارد حقوقی از تنظیم قرارداد تا اجرای صلح نامه حضور وکیل تضمینی است برای اجرای هرچه بهتر قرارداد. حضور وکیل می‌تواند نه تنها روند پیش رفتن پرونده را سریع‌تر کند، بلکه ممکن است روی رای دادگاه نیز موثر باشد.
ارسال لایحه به دادگاه به جای حضور در جلسه
در برخی موارد، ممکن است افراد تصمیم بگیرند که به جای حضور فیزیکی در دادگاه، لایحه‌ای را به دادگاه ارسال کنند. این لایحه باید شامل تمام نکات مهم و ادعاهای مربوط به پرونده باشد. با این حال، ارسال لایحه به تنهایی ممکن است کافی نباشد و بستگی به نوع پرونده و قوانین مربوطه دارد. در برخی موارد، قاضی ممکن است نیاز به توضیحات بیشتری داشته باشد که تنها با حضور فیزیکی امکان‌پذیر است.
لذا در صورت عدم حضور در جلسه دادگاه و ارسال لایحه، دادگاه می‌تواند با بررسی نکات و مطالب شما حکم صادر کند. این حکم بر اساس دفاعیات و نکات حقوقی مطرح شده در لایحه‌های ارسال شده خواهد بود.
در این زمینه ماده 93 و 94 آیین دادرسی مدنی ایران می‌گویند: اصحاب دعوا می‌توانند در جلسه دادرسی حضور یافته یا لایحه ارسال نمایند. و عدالت سرا هر یک از اصحاب دعوا می توانند به جای خود وکیل به دادگاه معرفی نمایند ولی در مواردی که دادرس حضور شخص خواهان یا خوانده یا هر دو را لازم بداند این موضوع در برگ اخطاریه قید می‌شود.
عذرهای موجه برای عدم حضور در دادگاه
با نظر به ماده 306 و 41 آیین دادرسی مدنی برخی از موارد به عنوان عذرهای موجه برای عدم حضور در دادگاه شناخته می‌شوند. این موارد شامل:
- مرضی که مانع از حرکت است: طبق قانون اگر به علت بیماری فرد خواهان یا خوانده نتواند در دادگاه حضور پیدا کند و یا اعتراض خود را ثبت کند، عذر او از نظر دادگاه موجه خواهد بود.
- فوت یکی از اقوام فرد یا وکیل او از درجه اول تا طبقه دوم، از دیگر عذرهای موجه برای عدم حضور در دادگاه خواهد بود.
- حوادث قهری مانند سیل، زلزله و یا حریق از مواردی هستند که حضور در دادگاه را دشوار می‌سازند. به همین سبب از عذرهای موجه عدم حضور شناخته می‌شوند.
- حبس بودن و یا توقیف خواهان و خوانده که مانع از امکان حضور در دادگاه می‌شوند، از دیگر غرهای موجه عدم حضور در جلسه دادگاه هستند.
آیا عذرهای موجه برای خواهان و خوانده یکسان است؟
عذرهای موجه برای خواهان و خوانده ممکن است متفاوت باشد. خواهان معمولاً باید دلایل قوی‌تری برای عدم حضور خود ارائه دهد، زیرا او کسی است که پرونده را آغاز کرده است. از سوی دیگر، خوانده نیز باید دلایل قانع‌کننده‌ای داشته باشد تا بتواند از پیامدهای عدم حضور جلوگیری کند.
هرچند که در آیین دادرسی مدنی دلایل جداگانه‌ای برای هیچ یک از طرفین در نظر گرفته نشده است، فلذامی‌توان گفت عذرهایی که پیشتر مورد بررسی قرار دادیم، برای هر دو طرف قابل پذیرش هستند.
عدم حضور در دادگاه چه پیامدهایی دارد؟
عدم حضور در دادگاه ممکن است پیامدهای جدی برای فرد داشته باشد. این پیامدها شامل:
- صدور حکم غیابی: اگر خواهان در جلسه دادگاه حاضر نشود، قاضی ممکن است حکم غیابی صادر کند که به معنای رد دعوی اوست.
- تحمیل هزینه‌ها: عدم حضور ممکن است منجر به تحمیل هزینه‌های اضافی به طرفین شود.
- از دست دادن حق دفاع: فردی که در جلسه حاضر نمی‌شود، ممکن است فرصت دفاع از خود را از دست بدهد. اگر خوانده در جلسه دادگاه حضور پیدا نکند، امکان استفاده از شرایطی مانند طرح دعوای تقابل یا استناد به ایرادات را از دست داده و نمی‌تواند به حکم معترض باشد یا از خود دفاع بکند.
صدور حکم غیابی و واخواهی از آن
اگر حکم غیابی صادر شود، فرد می‌تواند درخواست واخواهی کند. واخواهی به معنای درخواست تجدیدنظر در مورد حکم غیابی است. برای این کار، فرد باید دلایل قانع‌کننده‌ای برای عدم حضور در دادگاه ارائه دهد و همچنین باید مدارک لازم را به دادگاه ارائه کند.
مانند تهیه نمونه قرارداد، تهیه دادخواست واخواهی نیز دارای شرایطی است. ابتدا فرد باید یک نمونه دادخواست واخواهی تهیه بکند. سپس فرد باید دادخواست خود را در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی و در سامانه ثنا ثبت بکند. سپس زمان مناسب برای رسیدگی به واخواهی از طرف سامانه ثنا به طرفین اعلام می‌شود.
ابلاغ قانونی وقت رسیدگی و اهمیت آن
ابلاغ قانونی وقت رسیدگی برای هر دو طرف پرونده بسیار مهم است. این ابلاغ باید به صورت رسمی انجام شود تا طرفین از زمان و مکان جلسه دادگاه مطلع شوند. عدم دریافت ابلاغ قانونی می‌تواند دلیلی برای عدم حضور در جلسه باشد.
ابلاغ قانونی وقت رسیدگی به معنای اطلاع‌رسانی رسمی به طرفین پرونده درباره زمان و مکان برگزاری جلسه دادگاه است. این ابلاغ باید به صورت رسمی و مطابق با قوانین و مقررات مربوطه انجام شود. اهمیت ابلاغ قانونی به چند دلیل زیر است:
حق دفاع: هر طرف در یک پرونده حقوقی حق دارد از خود دفاع کند. ابلاغ قانونی به طرفین این امکان را می‌دهد که از زمان و مکان جلسه مطلع شوند و بتوانند برای حضور در دادگاه برنامه‌ریزی کنند. عدم ابلاغ صحیح می‌تواند منجر به نقض حق دفاع شود.
شفافیت فرآیند قضائی: ابلاغ قانونی باعث شفافیت در فرآیند قضائی می‌شود. این موضوع به طرفین این اطمینان را می‌دهد که همه چیز به صورت قانونی و منظم پیش می‌رود و هیچ یک از طرفین به طور ناگهانی از جلسه بی‌خبر نمی‌ماند.
پیشگیری از صدور حکم غیابی: اگر یکی از طرفین به دلیل عدم ابلاغ صحیح در جلسه حاضر نشود، قاضی ممکن است حکم غیابی صادر کند. این حکم معمولاً به نفع طرف دیگر خواهد بود و ممکن است حقوق فرد غایب را تحت تأثیر قرار دهد.
تاثیر بر روند دادرسی: ابلاغ قانونی به طرفین این امکان را می‌دهد که مدارک و مستندات لازم را جمع‌آوری کرده و آماده ارائه به دادگاه باشند. این موضوع به تسریع روند دادرسی کمک می‌کند و مانع از تأخیرهای غیرضروری می‌شود.
عدم ارسال لایحه یا عدم حضور وکلای خوانده در جلسات دادگاه
عدم ارسال لایحه یا عدم حضور وکلای خوانده در جلسات دادگاه می‌تواند پیامدهای جدی برای موکلین آن‌ها داشته باشد.
- صدور حکم غیابی: اگر وکیل خوانده در جلسه دادگاه حاضر نشود یا لایحه‌ای ارسال نکند، قاضی ممکن است حکم غیابی صادر کند. این حکم به معنای رد دعوی یا پذیرش ادعاهای خواهان بدون دفاع خوانده است.
- تحمیل هزینه‌های اضافی: عدم حضور وکیل ممکن است منجر به تحمیل هزینه‌های اضافی به موکل شود. مثلاً اگر جلسه دادگاه لغو شود یا تأخیر ایجاد شود، ممکن است هزینه‌های مربوط به دادرسی افزایش یابد.
- از دست دادن فرصت دفاع: عدم ارسال لایحه یا عدم حضور وکیل می‌تواند منجر به از دست دادن فرصت دفاع از حقوق یا سازش طرفین شود. در بسیاری از موارد، وکیل باید با ارائه مستندات و دلایل مناسب از موکل خود دفاع کند. عدم حضور او می‌تواند به معنای پذیرفتن ادعاهای طرف مقابل باشد.
- پیامدهای قانونی: در برخی موارد، عدم حضور وکیل ممکن است پیامدهای قانونی دیگری نیز داشته باشد. برای مثال، ممکن است قاضی تصمیم بگیرد که به دلیل عدم همکاری، جریمه‌هایی برای طرف غایب تعیین کند.
