تنظیم قرارداد تهاتر یکی از ابزارهای مهم در تجارت و معاملات مالی است که به موجب آن دو طرف، بدهی‌های خود را با یکدیگر تسویه می‌کنند. این نوع قرارداد به ویژه در شرایطی که نقدینگی محدود است، می‌تواند به عنوان یک راهکار کارآمد برای تسویه حساب‌ها مورد استفاده قرار گیرد. در این مقاله به بررسی نکات و موارد مهم در تنظیم قرارداد تهاتر و نکات حقوقی مرتبط با آن خواهیم پرداخت، برای کسب آگاهی بیشتر همراه ما بمانید.
منظور از تهاتر چیست و چه کاربردی دارد؟
تهاتر به معنای تسویه بدهی‌ها از طریق مبادله معادل‌های مالی یا غیرمالی است. به عبارت دیگر، دو طرف قرارداد تهاتر می‌توانند بدهی‌های خود را با یکدیگر تسویه کنند بدون اینکه نیازی به پرداخت نقدی داشته باشند. شرایطی را تصور کنید که دو فرد در یک زمان نسبت به هم دین‌های یکسان به لحاظ ارزشی داشته باشند. در این شرایط قرارداد تهاتر دین هر دو را ساقط خواهد کرد.
در واقع در نمونه قرارداد تنظیم شده بین افراد، طرفین موظف می‌شوند که در مقابل یکدیگر تعهداتی را انجام بدهند. به الزام برخی از شرایط مانند مالکیت ما فی الذمه، اقاله قرارداد، پرداخت دین و انجام وظایف، این تعهدات از بین خواهند رفت. یکی دیگر از این شرایط که موجب ساقط شدن دین می‌شود، قرارداد تهاتر است.
به موجب ماده 294 قانون مدنی: (وقتی دو نفر در مقابل یکدیگر مدیون باشند بین دیون آنها به یکدیگر به طریقی که در مواد ذیل مقرر است تهاتر حاصل می‌شود.) شرایط این قرارداد و انواع آن را در ادامه مورد بررسی قرار خواهیم داد.
انواع تهاتر در قانون ایران چیست؟
در قانون ایران، انواع قرارداد تهاتر به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود، هرچند که انواع دیگر آن نیز مرسوم هستند:
- تهاتر قهری: این نوع تهاتر به صورت خودکار و بدون نیاز به توافق طرفین انجام می‌شود. به عنوان مثال، اگر دو نفر دارای بدهی‌های متقابل باشند، قانون به طور خودکار بدهی‌ها را با یکدیگر تسویه می‌کند. این نوع تهاتر طبق متن قانون مدنی: تهاتر قهری است و بدون اینکه طرفین تراضی نمایند حاصل می شود.
- تهاتر قراردادی: در این نوع تهاتر، طرفین به صورت توافقی و با امضای یک قرارداد مشخص، بدهی‌های خود را تسویه می‌کنند. این نوع تهاتر معمولاً شامل شرایط خاص و توافقات میان طرفین است. به طور مثال در قرارداد خرید و فروش کالا ممکن است جنس بدهی که طرفین به یکدیگر دارند، متفاوت باشد؛ در این موقعیت لازم است طرفین از تهاتر قراردادی برای رفع دین استفاده کنند.
- تهاتر قضائی: یکی دیگر از انواع قرارداد تهاتر که در ایران مورد استفاده قرار می‌گیرد، تهاتر قضائی است. به موجب این قرارداد دادگاه پس از بررسی تعهدات بین دو طرف و دیون این دو، حکم تهاتر را برای ایشان صادر می‌کند.
- تهاتر ایقاعی: در این نوع از نمونه قرارداد تهاتر، پرداخت بدهی یکی از طرفین در حال حاضر صورت می‌گیرد و پرداخت بدهی دیگری به چند وقت آینده موکول خواهد شد. نقض شرط اتحاد زمانی در قرارداد تهاتر، تنظیم قرارداد را الزامی می‌کند.
شرایط قانونی برای تهاتر چیست؟
برای اینکه تهاتر به صورت قانونی و معتبر انجام شود، شرایط زیر باید رعایت شود:
- وجود بدهی متقابل: هر یک از طرفین باید دارای بدهی‌ای نسبت به دیگری باشند.
- قابل تسویه بودن بدهی‌ها: بدهی‌ها باید از نوعی باشند که قابل تسویه با یکدیگر باشند.
- مشابهت جنس بدهی: جنس دین طرفین باید یکسان باشد.
- اتحاد زمانی: باید زمان پرداخت بدهی‌ها برابر بوده باشد.
- ارزش یکسان: باید دو بدهی ارزش یکسانی داشته باشند.
- توافق طرفین: در تهاتر قراردادی، توافق طرفین بر روی شرایط و جزئیات قرارداد الزامی است.
- عدم وجود موانع قانونی: به طور مثال در قرارداد تهاتر ملک، بدهی نباید در رهن و اجاره باشد یا صلح نامه ملک برای آن تنظیم شده باشد.
تنظیم قرارداد تهاتر چه نکاتی دارد؟
برای تنظیم نمونه متن قرارداد تهاتر باید حتما به برخی از موارد حقوقی توجه داشته باشید. این موارد شامل:
مشخصات طرفین: نام و مشخصات کامل طرفین، آدرس و شماره تلفن همراه باید در قرارداد به درستی و وضوح ذکر شود.
تعیین موضوع قرارداد: علاوه بر اینکه پیش از آماده کردن نمونه قرارداد تهاتر باید به طور شفاهی موضوع مورد توافق به تایید طرفین رسیده باشد، مبلغ دقیق بدهی‌ها و نوع آنها باید در قرارداد ذکر گردد.
مبلغ قرارداد: میزان ارزش پولی که بین طرفین تهاتر می‌شود نیز باید در قرارداد ذکر شود.
مدت زمان قرارداد: تاریخ دقیق تسویه بدهی‌ها را نیز در قرارداد بنویسید.
شرایط و ضوابط: هرگونه شرایط خاص یا ضوابط مربوط به تهاتر باید به وضوح در قرارداد قید شود.
امضا و تاریخ: امضای طرفین و تاریخ تنظیم قرارداد الزامی است تا انواع قرارداد تهاتر اعتبار قانونی داشته باشد.
قرارداد تهاتر در چه مواردی کاربرد دارد؟
نمونه متن قرارداد تهاتر معمولا در تسویه بدهی‌های تجاری کاربرد دارد. این قرارداد بین شرکت‌ها و کسب‌وکارها برای تسویه حساب‌های تجاری تنظیم می‌شود و دیون هر دو را ساقط می‌کند.
همچنین در معاملات مالی خصوصا اگر حجم معامله بسیار بزرگ باشد، انواع قرارداد تهاتر کاربرد دارد. در مواردی که پرداخت نقدی ممکن نیست یا هزینه‌بر است، معمولا پیشنهاد مشاوران حقوقی این است که طرفین قرارداد تهاتر انعقاد کنند.
از طرفی اگر در جامعه میزان پول در جریان کم باشد، از این قرارداد برای تسهیل نقدینگی استفاده می‌شود. برای شرکت‌هایی که با مشکل نقدینگی مواجه هستند، تهاتر می‌تواند راهکار مناسبی باشد.
تفاوت تهاتر قهری و قراردادی چیست؟
تفاوت‌های اصلی بین تهاتر قهری و قراردادی در نحوه نوشتن قرارداد تهاتر مشخص می‌شود. درواقع اینکه کدام نوع از تهاتر مورد استفاده قرار بگیرد، به شرایطی بستگی دارد که تنظیم قرارداد در آن صورت می‌گیرد. این تفاوت‌هاعبارتند از:
- روش انجام: تهاتر قهری به صورت خودکار انجام می‌شود، در حالی که تهاتر قراردادی نیازمند توافق و امضای طرفین است.
- انعطاف‌پذیری: در تهاتر قراردادی، طرفین می‌توانند شرایط و جزئیات را بر اساس نیازهای خود تنظیم کنند، اما در تهاتر قهری این امکان وجود ندارد.
آیا نیاز به تنظیم یا بررسی قرارداد تهاتر دارید؟
اگر شما یا کسب و کار شما در حال فکر کردن به تنظیم یک قرارداد تهاتر هستید، مشاوره با یک وکیل یا کارشناس حقوقی می‌تواند بسیار مفید باشد. آنها می‌توانند شما را در تنظیم قرارداد مناسب یاری کنند و اطمینان حاصل کنند که تمامی نکات حقوقی رعایت شده است. بهتر است حتما درباره سرمایه گذاری‌ها و پرداخت بدهی‌ها با یک مشاور مالی مسلط به مباحث حقوقی، قرارداد مشاوره مالی منعقد کنید.
از طرفی استفاده از نمونه قرارداد تهاتر آنلاین که توسط وکلا و مشاوران حقوقی تنظیم شده باشد، می‌تواند فرآیند انعقاد انواع قرارداد مانند صلح نامه و تهاتر را سرعت ببخشد.
سوالات متداول درباره قرارداد تهاتر
آیا امکان تهاتر بین کارمند و کارفرما وجود دارد؟
طبق قانون کار، اگر کارمند به کارفرما بدهکار باشد، تهاتر تنها بر روی مازاد حقوق او می‌تواند اعمال شود و باید حداقل حقوق وزارت کار به کارمند پرداخت شود.
آیا امکان انعقاد قرارداد تهاتر بر روی حقوق بازنشستگی وجود دارد؟
خیر. پرداخت دیون از مبالغی که برای امرار معاش افراد هستند، امکان پذیر نیست.
آیا نیاز به گواهی یا شاهد برای قرارداد دارم؟
این بستگی به شرایط خاص شما دارد، اما داشتن شاهد یا گواهی می‌تواند اعتبار قرارداد را افزایش دهد.
