آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چگونه برندهای بزرگ جهانی مثل مک‌دونالد یا استارباکس شعبه های فراوانی در نقاط جغرافیایی مختلف آمریکا دارند و حتی به سرعت در سراسر جهان گسترش یافته‌اند؟ پاسخ در مدل کسب‌وکار فرانچایز نهفته است. فرانچایز یک توافق است که به افراد و شرکت‌ها اجازه می‌دهد با استفاده از نام و سیستم‌های یک برند معروف، کسب‌وکار خود را راه‌اندازی کنند. در ایران نیز برندهایی مانند افق کوروش و دیلی مارکت از این روش بهره‌برداری کرده و هر شهر و محله‌ای یکی از فروشگاه‌های خود را افتتاح نموده‌اند. در این مقاله، به بررسی دقیق‌تر مفهوم قرارداد فرانچایز چیست و نمونه قرارداد فرانچایز خواهیم پرداخت.
قرارداد فرانچایز چیست؟
تصور کنید عاشق قهوه هستید و همیشه رویای داشتن یک کافه موفق را در سر داشته‌اید. اما به جای آنکه از صفر شروع کنید، یکی از مشهورترین برندهای قهوه دنیا مثل استارباکس به شما این پیشنهاد را می‌دهد: “می‌خواهید کافه خود را تحت نام ما راه‌اندازی کنید؟ ما به شما همه‌چیز را آموزش می‌دهیم؛ از دستورالعمل نوشیدنی‌ها گرفته تا دکوراسیون فروشگاه!” این دقیقاً همان چیزی است که قرارداد فرانچایز فراهم می‌کند؛ فرصتی برای استفاده از نام، نشان تجاری و سیستم‌های اثبات‌شده یک برند بزرگ، بدون نیاز به ساخت همه‌چیز از ابتدا.
قرارداد فرانچایز به عنوان یک توافق تجاری، شامل تعهداتی از هر دو طرف، یعنی فرانچایزر (شرکت اصلی) و فرانچایزی (فرد یا شرکتی که حق استفاده از برند را می‌خرد)، می‌شود. این قراردادها شامل اصطلاحاتی هستند که در ادامه معرفی می‌کنیم:
- هزینه اولیه فرانچایز: مبلغی که فرانچایزی برای خرید حق استفاده از برند و ورود به سیستم تجاری فرانچایزر می‌پردازد.
- حق امتیاز مداوم: پرداخت‌های دوره‌ای که فرانچایزی باید به فرانچایزر انجام دهد، معمولاً درصدی از فروش یا مبلغی ثابت، برای پشتیبانی و حفظ برند.
- حوزه انحصاری: محدوده جغرافیایی که فرانچایزی در آن اجازه فعالیت دارد و در آنجا هیچ فرانچایز دیگری از همان برند مجاز نیست.
در نتیجه، قرارداد فرانچایز به شما این امکان را می‌دهد تا از یک برند معتبر استفاده کنید، اما در عین حال مسئولیت‌هایی نیز دارید، مانند رعایت استانداردهای برند و پرداخت‌های دوره‌ای به فرانچایزر. این مدل کسب‌وکار، ترکیبی از کارآفرینی و حمایت‌های سازمانی است که به افراد کمک می‌کند تا با ریسک کمتر و پشتوانه قوی‌تر به راه‌اندازی کسب‌وکار خود بپردازند.
انواع قرارداد فرانچایز
اکنون که می‌دانید قرارداد فرنچایز چیست باید با انواع آن آشنا شوید. قراردادهای فرانچایز مانند قرارداد پیمانکاری به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند که هر کدام بر اساس نوع کسب‌وکار و زمینه فعالیت فرانچایزی متفاوت است. سه نوع اصلی قرارداد فرانچایز عبارتند از:
- فرانچایز توزیعی
- فرانچایز خدماتی و فرانچایز تولیدی
فرانچایز توزیعی
در این نوع نمونه قرارداد، شما به عنوان فرانچایزی مجوز می‌گیرید که محصولات یک برند بزرگ و شناخته‌شده را در فروشگاه یا فضای تجاری خود بفروشید. این یعنی بدون نیاز به راه‌اندازی یک برند جدید یا تولید محصولات از صفر، می‌توانید از اعتبار و شهرت یک شرکت معتبر بهره‌مند شوید.
به عنوان مثال، اگر شما یک فروشگاه داشته باشید، می‌توانید از شرکت بزرگی مثل نایک مجوز بگیرید تا کفش‌ها، لباس‌ها و محصولات ورزشی آنها را در فروشگاه خود عرضه کنید. در این حالت، محصولات تحت نام نایک در فروشگاه شما فروخته می‌شوند، اما مالکیت فروشگاه همچنان در اختیار شماست. به این ترتیب، مشتریان به دلیل شناخت و اعتماد به برند نایک به فروشگاه شما مراجعه می‌کنند و شما از فروش این محصولات سود می‌برید، در حالی که تمامی مراحل تولید و طراحی کالاها بر عهده نایک است و شما فقط وظیفه فروش و ارائه آنها را بر عهده دارید.
فرانچایز خدماتی
این نوع قرارداد مخصوص کسب‌وکارهایی است که به جای فروش محصولات، خدماتی را به مشتریان ارائه می‌دهند. در این حالت، فرانچایزی به جای فروش کالا، از سیستم‌ها و دستورالعمل‌های یک برند معروف برای ارائه خدمات استفاده می‌کند. به عنوان مثال، اگر بخواهید یک رستوران مک‌دونالد داشته باشید، به تمام دستورالعمل‌ها و روش‌های پخت و سرو غذاهای مک‌دونالد دسترسی پیدا می‌کنید و باید از آنها پیروی کنید تا همبرگرها، سیب‌زمینی سرخ‌کرده و سایر غذاها را دقیقاً به همان کیفیت و استانداردهای مک‌دونالد به مشتریان ارائه دهید.
با این حال، خود رستوران همچنان تحت مالکیت شماست و شما مسئول مدیریت روزمره آن هستید، اما از نام و سیستم برند مک‌دونالد برای جلب مشتری و اداره رستوران استفاده می‌کنید. این مدل باعث می‌شود تا با استفاده از شهرت برند، به سرعت در بازار شناخته شوید و خدماتی مشابه با کیفیت بالا ارائه دهید.
فرانچایز تولیدی
در فرانچایز تولیدی، شما به عنوان فرانچایزی این امکان را دارید که محصولات یک برند معتبر را در کارخانه یا واحد تولیدی خودتان تولید کنید. در این نوع قرارداد، برند اصلی یا فرانچایزر به شما مجوز تولید محصولات خود را می‌دهد و دستورالعمل‌های دقیقی در مورد فرآیندهای تولید، مواد اولیه و استانداردهای کیفیت ارائه می‌کند تا مطمئن شود محصولات نهایی با همان کیفیت مورد انتظار تولید می‌شوند.
به عنوان مثال، اگر بخواهید نوشیدنی‌های معروف کوکاکولا را تولید کنید، این شرکت تمام دستورالعمل‌های لازم برای تهیه نوشیدنی‌ها را در اختیار شما قرار می‌دهد، از فرمول ترکیبات گرفته تا نحوه بسته‌بندی و استانداردهای بهداشتی. شما در کارخانه خودتان این نوشیدنی‌ها را تولید کرده و سپس آنها را با برند کوکاکولا به بازار عرضه می‌کنید.
نحوه تنظیم قرارداد فرانچایز
تنظیم قرارداد فرانچایز یک کار بسیار مهم است که به‌عنوان پایه و اساس همکاری شما با برند اصلی عمل کند. در این مرحله، باید خیلی دقیق باشید و مشخص کنید که چه نوع محصولاتی می‌خواهید بفروشید یا چه خدماتی را ارائه دهید. برای مثال، اگر تصمیم دارید یک پیتزا فروشی راه بیندازید، باید در قرارداد توضیح دهید که چه نوع پیتزاهایی را می‌خواهید درست کنید و بفروشید. این اطلاعات به شما و برند اصلی کمک می‌کند تا بدانید قرار است چه کارهایی انجام دهید و هر یک از شما چه انتظاراتی از دیگری دارد.
علاوه بر این، مهم است که در قرارداد هزینه‌ها را به روشنی مشخص کنید. باید بدانید که چقدر باید به برند اصلی بپردازید و چه هزینه‌های دیگری برای راه‌اندازی و نگهداری فروشگاه‌تان خواهید داشت. همچنین، مدت زمان همکاری‌تان با برند باید در قرارداد مشخص شود. آیا این همکاری یک ساله است یا ممکن است بیشتر طول بکشد؟ اگر روزی خواستید که این قرارداد را لغو کنید، باید شرایط آن را نیز در قرارداد بگنجانید تا از هرگونه سوءتفاهم جلوگیری شود.
در نهایت، فراموش نکنید که نوع و میزان آموزش‌هایی که از برند دریافت خواهید کرد و پشتیبانی‌هایی که در طول کار از آنها خواهید داشت نیز باید به‌وضوح نوشته شود. با این کار، می‌توانید با خیال راحت و بدون نگرانی، به سمت راه‌اندازی کسب‌وکار جدیدتان حرکت کنید.
وظایف و مسئولیت‌های طرفین در قرارداد فرانچایز
در قرارداد فرانچایز، هر طرف یک سری وظایف و مسئولیت‌هایی دارد که باید به‌دقت رعایت کند تا همکاری به‌خوبی پیش برود.
فرانچایزر، که همان شرکت بزرگ و معروف است، وظیفه دارد تا به فرانچایزی که از آن حمایت می‌کند، آموزش‌های لازم را ارائه دهد. این آموزش‌ها شامل نحوه فروش محصولات، خدمات مشتری و حتی بازاریابی می‌شود. همچنین، فرانچایزر مسئول تأمین محصولات یا خدماتی است که فرانچایزی باید ارائه دهد. به‌عبارت دیگر، اگر شما یک فرانچایز از یک برند معروف هستید، آن برند باید مطمئن شود که شما همه اطلاعات و ابزارهایی را که برای موفقیت نیاز دارید در اختیار دارید.
از طرف دیگر، فرانچایزی، که معمولاً صاحب فروشگاه یا کسب‌وکار است، موظف است تا برند و استانداردهای آن را به‌دقت رعایت کند. این به این معنی است که شما باید محصولات یا خدمات را همانطور که فرانچایزر می‌خواهد ارائه دهید و نام برند را با افتخار حفظ کنید. همچنین، فرانچایزی باید حق امتیاز را به‌موقع پرداخت کند و به مشتریان خدمات عالی و مناسب ارائه دهد.
موارد فسخ و ابطال قرارداد فرانچایز
قرارداد فرانچایز می‌تواند در شرایط خاصی فسخ یا باطل شود و این نکات بسیار مهم هستند تا همه طرف‌ها بدانند چه موقع و چگونه می‌توانند از همکاری جدا شوند. برای مثال، اگر یکی از طرفین به تعهدات خود عمل نکند، مانند عدم پرداخت حق امتیاز یا عدم رعایت استانداردهای برند، طرف دیگر این حق را دارد که قرارداد را فسخ کند. همچنین، اگر یکی از طرفین تصمیم بگیرد که دیگر نمی‌خواهد در این همکاری ادامه دهد، باید شرایطی را که در قرارداد ذکر شده، رعایت کند. این شرایط شامل مواردی مانند اطلاع‌رسانی قبلی و پیروی از مراحل مشخص شده در قرارداد است. با دانستن این نکات، هر دو طرف می‌توانند با آرامش خاطر و اطمینان از حقوق و مسئولیت‌های خود به همکاری ادامه دهند و در صورت نیاز، از یکدیگر جدا شوند. این اطلاعات نه‌تنها برای جلوگیری از هرگونه سوءتفاهم ضروری است، بلکه به طرفین کمک می‌کند تا در صورت بروز مشکلات، مسیر صحیحی را انتخاب کنند و از تنش‌های احتمالی جلوگیری نمایند.
تفاوت قرارداد فرانچایز با قرارداد نمایندگی
قرارداد فرانچایز و قرارداد نمایندگی دو نوع قرارداد هستند که برای کسب‌وکارها اهمیت دارند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد. در قرارداد فرانچایز، همانطور که گفتیم یک شرکت بزرگ به فرد یا شرکت دیگری اجازه می‌دهد تا از نام و سیستم کاری آن استفاده کند و همچنین آموزش و پشتیبانی خاصی به او ارائه می‌دهد. این یعنی فرانچایزی به‌نوعی زیرمجموعه برند بزرگ می‌شود و از مزایای آن بهره‌مند می‌شود.
از سوی دیگر، در قرارداد نمایندگی، نماینده فقط مسئول فروش محصولات یک برند خاص است و معمولاً از برند پشتیبانی خاصی دریافت نمی‌کند. در این نوع قرارداد، نماینده به‌طور مستقل کار می‌کند و بیشتر روی فروش تمرکز دارد. به عبارت دیگر، نماینده ممکن است فقط یک فروشنده باشد که برای برند کار می‌کند، اما در قرارداد فرانچایز، او بخشی از یک شبکه بزرگ‌تر با حمایت و منابع قوی‌تر است.
با سایت تنظیم دات کام با اطمینان قدم بردار
سایت تنظیم دات کام خدمات ویژه‌ای در زمینه تنظیم قراردادهای فرانچایز ارائه می‌دهد. این پلتفرم به کاربران امکان می‌دهد از بانک نمونه قراردادها به صورت Word و PDF بهره‌برداری کنند و درخواست‌های خود برای طراحی و بررسی قراردادهای مربوط به فرانچایز را مطرح کنند. هدف این مجموعه فراهم کردن پشتیبانی حقوقی در مراحل مختلف قراردادهای فرانچایز و کمک به مشتریان در مواجهه با چالش‌های قانونی است، تا آنها با اطمینان بیشتری به فعالیت‌های تجاری خود ادامه دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه با کارشناسان تنظیم دات کام تماس بگیرید.
سوالات متداول قرارداد فرانچایز
قرارداد فرانچایز چه مزایایی برای فرانچایزر و فرانچایزی دارد؟
مزایای قرارداد فرانچایز برای فرانچایزر شامل افزایش سریع دسترسی به بازار و کاهش هزینه‌های تبلیغاتی است. برای فرانچایزی‌ها، مزایا شامل استفاده از یک برند شناخته‌شده و دریافت آموزش‌های لازم است. معایب ممکن است شامل محدودیت‌های شدید در تصمیم‌گیری و پرداخت حق امتیاز باشد.
چگونه می‌توانم قرارداد فرانچایز خود را به‌روزرسانی کنم؟
برای به‌روزرسانی قرارداد فرانچایز، می‌توانید با مشاوران حقوقی تنظیم دات کام مشورت کنید تا تغییرات لازم به‌طور دقیق در قرارداد جدید لحاظ شود و اطمینان حاصل کنید که حقوق طرفین به‌خوبی محافظت می‌شود.
چگونه می‌توانم از مشکلات حقوقی در قرارداد فرانچایز جلوگیری کنم؟
بهترین راه برای جلوگیری از مشکلات حقوقی، مشاوره با وکیل یا متخصص حقوقی قبل از امضای قرارداد و در طول همکاری است. همچنین، شفافیت در تمامی شرایط قرارداد می‌تواند به پیشگیری از سوءتفاهم‌ها کمک کند.
