حکم تنفیذ اصطلاح قانونی است که به معنای تایید اجرای یک عمل حقوقی می‌باشد. این تایید معمولا یا از طرف شخص ذی نفع صورت می‌گیرد یا لازم است که در دادگاه به آن رسیدگی شود. طی این حکم قراردادهای تجاری، شخصی و یا تصمیمات اداری به تایید مرجع قضایی می‌رسند و لازم الاجرا می‌شوند.
حکم تنفیذ چیست و چه کاربردی دارد؟
حکم تنفیذ تایید قانونی برای اعتبار بخشیدن به یک عمل یا قرارداد محسوب می‌شود. حکم تنفیذ به ویژه در مواردی که طرفین به توافق رسیده‌اند، اما اجرای حکم نیازمند تایید مراجع قانونی و دادگاه است، کاربرد دارد.
علاوه بر این، گاهی بین دو طرف معامله‌ای مانند بیع صورت می‌گیرد که تمام صلاحیت‌های قانونی را دارد، اما معامله صورت گرفته به اندازه کافی نافذ نیست. اگر در این شرایط بین طرفین برای اجرای حکم اختلاف نظر پیش بیاید، لازم است به مراجع قانونی مراجعه کرده و با ارائه مدارک حکم را قابل اجرا کنند.
لذا گفته می‌شود که گاهی قراردادهای منعقد شده نه باطل هستند و نه صحیح که در این شرایط اجرای مفاد قرارداد نیازمند این هستند که شخص ذی نفع حکم نفوذ آن‌ها را از مراجع قانونی دریافت کند تا بندهای قرارداد لازم الاجرا شوند.
شرایط صدور حکم تنفیذ در ایران
برای صدور حکم تنفیذ در ایران باید شرایطی وجود داشته باشد که اگر هر یک ناقص باشند، معامله امکان پیگیری در دادگاه ندارد.
- وجود قرارداد معتبر (که در شرایط کاملا قانونی نوشته شده باشد)
- توافق طرفین در زمان تنظیم قرارداد مربوطه
- عدم مغایرت معامله و موضوع آن با شرع و قوانین کشور
- عدم وجود محدودیت قانونی برای اجرای حکم
مراحل قانونی درخواست حکم تنفیذ
مراحل درخواست حکم تنفیذ شامل موارد زیر می‌شود که به ترتیب اجرا می‌شوند:
- مدارک و مستندات لازم آماده و به دادگاه ارائه شود
- فرم درخواست تنفیذ کامل پر شود
- ابلاغ حکم که به طرفین اعلام می‌شود
- مهلت اعتراض 20 روزه برای هر دو طرف در نظر گرفته می‌شود
- در ادامه اگر اعتراضی صورت نگیرد یا اعتراض رد شود، حکم تنفیذ صادر می‌شود
تفاوت حکم تنفیذ با سایر احکام قضایی
یکی از مهم‌ترین احکام قانونی که ممکن است با حکم تنفیذ اشتباه گرفته شود، حکم تفویض است. این دو اصطلاح قانونی کاربردها و حدود اجرای کاملا متفاوتی با یکدیگر دارند. منظور از تفویض اختیار این است که اراده و اختیار را به دیگری واگذار می‌کنیم. طبیعتا این مسئله با اعتبار بخشیدن و تایید کردن که از معانی تنفیذ هستند، متفاوت است.
مدارک لازم برای دریافت حکم تنفیذ
مدارک لازم برای حکم تنفیذ شامل موارد زیر می‌شوند که در صورت وجود کاستی یا ایرادات قانونی در هر یک ازآن‌ها حکم تنفیذ با مشکل روبه‌رو می‌شود. به همین علت است که وکلا و مشاوران حقوقی پیش از عقد هرگونه قرارداد بیع، رهن، قرارداد اجاره،قرارداد صلح نامه و باقی موارد، به استفاده از نمونه قرارداد معتبر و دقیق تاکید می‌کنند.
- مستندات و مدارک مربوط به معامله و قرارداد اصلی
- مدارک شناسایی
- دادخواست صدور حکم تنفيذ
- اگر تمایل به حضور وکیل دارند، دفترچه وکالت
چگونه حکم تنفیذ برای قرارداد ها یا معاملات صادر می‌شود؟
همانطور که پیشتر بررسی کردیم، حکم تنفیذ بر اساس اصول ساده‌ای قابل پیگیری است. به طور مثال اگر قرارداد بیع بین دو طرف منعقد شده باشد و یکی از طرفین به دنبال اجرای آن باشد، می‌تواند با ارائه درخواست تنفیذ به طرف خوانده شده، دادخواست خود را در دادگاه پیگیری کند.
در ادامه جلسه‌ای تشکیل شده و از هر دو طرف خوانده و خواهان دعوت می‌شود با حضور در دادگاه حکم مورد نظر را دریافت کنند. رسیدگی به این حکم سریعا صورت می‌گیرد؛ زیرا اساس جلسه بر این بوده است که طرفین بر سر قرارداد ارائه شده به دادگاه، توافق داشته و مفاد آن مورد تایید آن‌ها بوده است.
نکات حقوقی مهم درباره حکم تنفیذ که باید بدانید
- اگر احکام قطعی باشند، حکم تنفیذ برای آن‌ها صادر می‌شود.
- طرف خواهان برای اجرای حکم باید به دفاتر اجرای اسناد رسمی مراجعه کند.
- اگر طرف خوانده شده از اجرای حکم سرپیچی کند، طرف خواهان امکان پیگیری این مسئله را از دادگاه مربوطه دارد.
- حکم تنفیذ قابلیت اعتراض دارد.
- اعتبار قرارداد و مفاد آن، با حکم تنفیذ افزایش می‌یابد.
آیا حکم تنفیذ لازم‌الاجرا است؟
بله. اجرای این حکم پس از صدور از سوی مراجع قضایی لازم الاجراست و طرفین موظف به انجام آن هستند. عدم اجرای این حکم ممکن است برای طرفین تبعات قانونی داشته باشد.
مهم‌ترین مواردی که نیاز به حکم تنفیذ دارند
موارد زیر از جمله مهم‌ترین قراردادهایی هستند که حکم تنفیذ برای آن‌ها نیاز است تا اعتبار آن‌ها افزایش پیدا کند.
قرارداد صلح نامه
یکی از مهم‌ترین قراردادهای حقوقی در ایران که به صورت دست نویس و محضری منعقد می‌شود، صلح نامه است. طی این قرارداد مالی به طرف متصالح داده می‌شود. اگر طرف متصالح بخواهد که به بندهای قرارداد اعتبار قانونی ببخشد، باید درخواست حکم تنفیذ آن را داشته باشد.
در واقع طی این حکم متصالح می‌تواند از آثار قانونی و حقوقی صلح نامه منتفع شود. صلح نامه عادی از این طریق اعتبار سند رسمی لازم الاجرا پیدا می‌کند. تفاوتی نمی‌کند که صلح نامه عمری یا انواع دیگر صلح نامه مد نظر باشد، اگر قرارداد دست نویس است، قابلیت دریافت حکم تنفیذ را دارد.
قراردادهای تجاری بزرگ
خرید و فروش املاک یا شرکت‌ها نیازمند حکم تنفیذ هستند.
معاملات مالی
برخی از معاملات قانونی نیازمند تایید مراجع حقوقی هستند.
مراحل اعتراض به حکم تنفیذ و راه های قانونی آن
اگر یکی از طرفین به شرایط حکم تنفیذ اعتراض داشته باشد، می‌تواند در موعد مقرر اعتراض خود را ثبت و پیگیری کند؛ به همین منظور لازم است مراحل قانونی زیر را طی نماید.
در ابتدا باید لایحه‌ی اعتراضی بنویسد و در آن دلایلی که به حکم معترض هست را بازگو کند. سپس لازم است که لایحه را به دادگاهی که صدور حکم تنفیذ از آن صورت گرفته است، تقدیم بند. در نهایت دادگاه محترم این اعتراض را بررسی کرده و ممکن است رای قبلی را تایید یا رد کند.
سوالات متداول درباره حکم تنفیذ و صدور آن
آیا هر قراردادی نیاز به حکم تنفیذ دارد؟
خیر. در دنیای تجارت و زندگی شخصی انواع بسیار زیادی از قراردادها بین افراد بسته می‌شود تا تضمینی بر اجرای تعهدات و ابزاری جهت جلوگیری از دعاوی حقوقی باشند. به طور مثال روزانه صدها قرارداد کاریابی بین افراد منعقد می‌شود که نیازمند حکم تنفیذ نیستند. این حکم تنها برای قراردادهایی که لازم الاجرا شدن آن‌ها نیازمند حکم مرجع قضایی است، الزام دارد.
آیا می‌توان علیه حکم تنفیذ اعتراض کرد؟
بله. طرفین می‌توانند در مدت معین نسبت به حکم صادره اعتراض بکنند.
مدت زمان لازم برای صدور حکم تنفیذ چقدر است؟
مدت زمان صدور حکم تنفیذ بسته به نوع پرونده و حجم کار دادگاه متغیر است. اما گاها حدود چند هفته و یا چند ماه نیاز به پیگیری دارد.
